Experiment met historische brouwgerst rassen

In het Buijtenland van Rhoon wordt een experiment uitgevoerd met de teelt van historische brouwgerst rassen voor lokale brouwers zoals de Vaanbrouwers en Vet & Lazy. Een mooie samenwerking tussen akkerbouwers, wetenschappers en brouwers. De verschillende historische rassen worden door verschillende boeren geteeld en getest op duurzaamheid en smaak. Het 6-jarige project startte in 2020.

Lees meer over het experiment bij boeren Adjan Vos (2023) en Wiard Visser (2024) in dit artikel.

Deze rassen zijn goed voor de biodiversiteit

Op de flora-akker in de Portlandpolder werden vijf verschillende soorten brouwgerst geteeld door boer Adjan Vos: Princess, Vierrijïge Blauwkaf, Minister Ruys, Chevalier en Goudgerst. De oude soorten komen uit de genenbank in Wageningen omdat ze in Nederland niet meer worden geteeld.

Onderzoeker van het Louis Bolk Instituut Udo Prins legt uit waarom deze oude rassen beter zijn voor de biodiversiteit. “De meeste zaden tegenwoordig zijn veredeld naar een zo efficiënt mogelijke teelt. Nadeel daarvan is dat de halm steeds zwaarder is en het stro (de stengel) om het gewicht te kunnen dragen steeds korter. Op flora-akkers waar gepoogd wordt om de oude rijkdom aan bloeiende kruiden weer te laten herstellen, geeft dit korte stro echter problemen met de uitbreiding van ongewenste onkruiden als distels en herik. Oudere rassen waren langer en gaven meer dekking. Voor een goede balans op de flora-akker heb je daarom graan nodig met een langere stro.”

Oude brouwgersten geven meer smaak

Afzetcoördinator Bert Wilschut legt uit waarom deze historische brouwgerst rassen zo smaakvol zijn. “In de 19e en 20e eeuw werden deze rassen veel gebruikt voor het brouwen van Craft bier. Ze werden geroemd om hun aroma en eiwitten. Om zoveel mogelijk opbrengst te krijgen, zijn de rassen veredeld op efficiënte en niet op smaak. De oude soorten worden bijna niet meer gebruikt voor het brouwen van bier. Kleine brouwerijen zoals de Vaanbrouwers en Vet & Lazy zijn weer op zoek naar iets bijzonders. Ze willen graag experimenteren met deze oude brouwrassen. Deze soorten zijn smaakvol, maar bijvoorbeeld het Goudgerst geeft ook een prachtige gouden kleur.”

Zes jaar experimenteren

Dit is al het vierde jaar op rij dat deze oude gerstrassen worden vermeerderd. Prins: “In 2020 zijn we begonnen met 200 zaden per ras. In de loop der jaren van vermeerdering wordt steeds duidelijker hoe de rassen het doen in dit gebied en is het oppervlak dat ingezaaid kan worden inmiddels zo ver gestegen dat we ook van de eerste rassen een deel kunnen mouten en brouwen.” Bert Wilschut: “We zijn we op zoek naar een ras dat lekker is qua smaak, onderscheidend is, goed voor de biodiversiteit en passend bij het gebied.” Qua opbrengst lijken de verschillende rassen elkaar niet veel te ontlopen, hoewel voornamelijk het 19^e eeuwse landras Vierrijïge Blauwkaf wel beduidend minder opbrengt dan de rassen uit de vroege 20^eeeuw. Toch is Minister Ruys favoriet van Udo Prins. Waarom? “Omdat dit ras wat langer is, maar toch goed lijkt te blijven staan…. en daarnaast natuurlijk ook gewoon die geweldige naam.”

Wat is het verschil tussen een ras en een landras?

Een landras is iets anders dan een ras. Volgens de wet mag de term ras alleen worden gebruikt als het plantenras uniform is. Een landras is niet uniform van samenstelling en mag daarom officieel geen ras worden genoemd. Het wordt daarom ook wel populatie genoemd. Tegenwoordig wordt het voordeel van landrassen ingezien, juist omdat het niet uniform is. Het ras evolueert daardoor op een natuurlijke manier naar een zo sterk mogelijke soort passend bij het gebied en de leefomgeving.

2024: Wiard Visser in de Buitenlandpolder

De gewassen uit 2023 zijn getest op kwaliteit en teelt. Hieruit zijn drie gewassen gekozen die verder worden doorgeteeld: Princess, Minister Ruys en Goudgerst. Boer Wiard Visser heeft drie velden staan vol goudgeel graan. Medio juli staan de velden er mooi bij. De historische rassen zijn anders dan normale gerstrassen, merkt Wiard op het land. Het nadeel is dat een veld minder opbrengt. Het voordeel is dat de gewassen goed kunnen tegen natuurinclusieve teelt waarbij geen kunstmest wordt gebruikt. Er wordt gebruik gemaakt van dierlijke mest. Toen het gerst van oudsher groeide, bestond kunstmest immers nog niet. Als je goed luistert hoor je de gerst knappen, het droogt door de opwarming van de zon. De Goudgerst kan binnenkort worden geoogst, dat zie je aan de hangende aren.

De favoriet van Wiard is de Princess, dat veld staat er prachtig en vol bij. Hij vindt het leuk om te experimenteren met andere soorten, omdat daar echt een onderscheidend en ander product van kan worden gemaakt.

Als de zon doorbreekt, komt brouwer Ruben van Vet & Lazy op bezoek om het gerst te bekijken. Dit jaar zullen de brouwers gaan brouwen met het gerst uit 2023.

Hoewel het meeste gerst uit de anonieme markt komt, kiest Vet & Lazy er bewust voor om samen te werken met lokale boeren die natuurinclusief telen. Zo weten ze zeker dat de kwaliteit goed is.

Beide ondernemers hebben afgelopen jaar last gehad van het slechte weer. Door het natte en koude voorjaar staan de gerstvelden minder vol dan gehoopt. Ook de brouwers hebben een slecht jaar, omdat de terrassen met regenachtig weer minder vol zitten.

Het is mooi dat boer en brouwer op deze manier kunnen samenwerken aan een korte keten en een bijzonder product. Binnenkort gaat Vet & Lazy brouwen met de historische rassen van 2023.

Via de website en scoial media van het Buijtenland van Rhoon blijf je op de hoogte van het project!